«Ζούμε σε μια εποχιακή κρίση. Πιστεύω ότι δεν έχουμε φτάσει
ακόμη στο τέλος και μάλιστα ούτε καν στη μέση αυτής της κρίσης. Ολοένα και
περισσότερο το πιστεύω. Είμαι πεισμένος ότι το πολιτισμικό, διανοητικό,
πολιτικό σενάριο, δεν έχει ακόμη ξεδιπλώσει όλες του τις δυνατότητες. Αυτές θα
πρέπει να τις εξετάσουμε όταν τελειώσει ο 3ος παγκόσμιος πόλεμος». Ο
πόλεμος για τον οποίο μιλούσε ο Ντοσέτι σε αυτή του τη συνέντευξη το 1993, ήταν
πιο καταστροφικός ή εξίσου καταστροφικός με τους άλλους δύο, αφού διεξήχθη μονάχα
από το κακό επ’ ονόματι του κακού, μεταξύ δυνάμεων εξίσου κακών, αν και
φαινομενικά με λιγότερες απώλειες αίματος. Όμως αυτός ο πόλεμος, σύμφωνα με
όλες τις ενδείξεις, δεν έχει ακόμη τελειώσει, έχει πάρει άλλες μορφές κι εμείς
βρισκόμαστε μέσα του χωρίς να καταφέρνουμε να δούμε το τέλος του. Βρισκόμαστε
μέσα σε έναν πλανητικό πόλεμο εναντίον του ιού, μπλεγμένοι σε χίλιους εμφυλίους
πολέμους που χωρίζουν τους λαούς από τα μέσα και αναμεμειγμένοι, παρά τη θέλησή
μας, στον πόλεμο στην Ουκρανία, που εμφανίζεται ως μια ευκαιρία για έναν λευκό
παγκόσμιο πόλεμο, αυτόν, δηλαδή, που διεξάγεται, πάνω απ’ όλα, στη γλώσσα και
το μυαλό των ανθρώπων. Είναι πιθανό, ωστόσο, ο Ντοσέτι να είχε δίκιο και αυτός
ο ατέλειωτος πόλεμος να συμπίπτει, κατά κάποιο τρόπο, με ένα τέλος, μπορώντας
δηλαδή να πούμε ότι αυτό το τέλος είναι πάντοτε εν εξελίξει. «Βρισκόμαστε
μπροστά στην εξάντληση των κουλτούρων», πρόσθεσε, «δεν βλέπω να γεννιέται μια
νέα σκέψη, ούτε από τη μια πλευρά εκκοσμικευμένη ούτε, από την άλλη,
χριστιανική. Είμαστε όλοι ακίνητοι, καρφωμένοι σε ένα παρόν, το οποίο
προσπαθούμε με κάποιον τρόπο να επιδιορθώσουμε». Οι αντιμαχόμενες δυνάμεις δεν
έχουν, πράγματι, καμία σωτηρία ή κάποια αλήθεια να προτείνουν: μόνο μια συνεχή,
επικείμενη απειλή ασθένειας, θανάτου, μίσους και ενός πολέμου όλων εναντίον
όλων. Βρισκόμαστε, με αυτή την έννοια, στο τέλος και ο φρικτός πλανητικός
εμφύλιος πόλεμος που διεξάγουν, είναι η μορφή του τέλους τους.
5 Σεπτέμβρη 2022
Κείμενο αλιευθέν από τη στήλη που διατηρεί ο Τζόρτζο Αγκάμπεν στον ιστότοπο των ιταλικών εκδόσεων Quodlibet.
