Από τις αντιστάσεις στην αντεξουσία - Σάντρο Μετσάντρα, Τόνι Νέγκρι

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 

Το κείμενο αυτό γράφτηκε λίγες ημέρες μετά τις ευρωεκλογές, τον περασμένο Μάιο. Οι εξελίξεις στην Ιταλία έχουν αλλάξει κατά κάποιον τρόπο το τοπίο, καθώς οι ελιγμοί του αρχηγού της Λέγκας Ματέο Σαλβίνι φαίνεται ότι τον αφήνουν, έστω προσωρινά, σε δεύτερο πλάνο. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι οι υποστηρικτές της Λέγκας και οι ξενοφοβικές, λαϊκιστικές, «χουστισιαλιστικές» απόψεις τους θα εξαφανιστούν ως δια μαγείας. Ίσα-ίσα, είναι πολύ πιθανό η εκλογική θέση του Σαλβίνι να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο στις επόμενες εθνικές εκλογές στην Ιταλία, ειδικά αν δεν καταστεί δυνατή η οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Επομένως, το κείμενο παραμένει επίκαιρο, και δύο βασικά του σημεία θα πρέπει να τονιστούν και να τεθούν σε συζήτηση και στην Ελλάδα. Πρώτον, η ανάδειξη του «χουστισιαλίσμο», ενός τύπου λαϊκισμού, ως ιδεολογικής βάσης της ακροδεξιάς Λέγκας. Δεύτερον, η παραδοχή ότι το ανταγωνιστικό κίνημα και όσοι το απαρτίζουν αποτελούν μειοψηφία στην ιταλική κοινωνία. Είναι δύο θεματικές που θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο να συζητηθούν και σε ελλαδικό επίπεδο. Θα ήταν ωφέλιμο να αποτελέσουν μια αφορμή για να αναμετρηθούμε ρεαλιστικά με την κινηματική ήττα μετά το 2012, για να αναγνωρίσουμε το λαϊκό/λαϊκιστικό στοιχείο στο αντίπαλο στρατόπεδο και πώς αυτό διαπερνά τις γραμμές μας. Καλή ανάγνωση και καλό προβληματισμό.

Το κείμενο "Dalle resistenze al contropotere" ανευρέθη στον ιστότοπο www.euronomade.info όπου είχε αναρτηθεί στις 30 Μαΐου 2019.

ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΕΞΟΥΣΙΑ 

ΤΩΝ ΣΑΝΤΡΟ ΜΕΤΣΑΝΤΡΑ ΚΑΙ ΤΟΝΙ ΝΕΓΚΡΙ 

Η ψήφος στις ευρωπαϊκές εκλογές μάς φέρνει ενώπιον ρευστών και εξελισσόμενων σεναρίων. Η αποδυνάμωση του Λαϊκού Κόμματος και των ψηφοδελτίων των σοσιαλιστών πηγαίνει παράλληλα με την άνοδο των φιλελευθέρων και κυρίως των Πρασίνων. Τις επόμενες εβδομάδες θα επιβεβαιωθεί η δυνατότητα συγκρότησης συνασπισμών, οι οποίοι μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο θα εισαγάγουν και θα πιστοποιήσουν εκ νέου (με ενδεχομένως αισθητά διαφορετικές κατευθυντήριες γραμμές) τη διαδικασία της ενσωμάτωσης. Οι «κυριαρχιστικές» (1) και εθνικιστικές δυνάμεις δεν πήραν τις ψήφους που προσδοκούσαν, καθιστώντας έτσι μάταιες τις προσπάθειες του Ματέο Σαλβίνι να ευθυγραμμίσει τους θεσμούς της Ευρώπης με τις δικές του θέσεις. Ωστόσο αντιπροσωπεύουν ένα στοιχείο εν δυνάμει αποσύνθεσης και κατακερματισμού μέσα στο Ευρωκοινοβούλιο. Τα μεγάλα ζητήματα της ευρωπαϊκής πολιτικής –από τη συνέχιση της λιτότητας και τη δημοσιονομική πειθαρχία μέχρι τη διαχείριση των μεταναστεύσεων– παραμένουν σε κάθε περίπτωση ανοιχτά, και δεν αποκλείεται οι νέες ισορροπίες να καταστήσουν εφικτούς καινοτόμους πειραματισμούς και μια κάποια πρόοδο. Παραμένει γεγονός ότι και σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα γίνει αισθητή η επιβεβλημένη από την καπιταλιστική εξουσία αλλαγή σε παγκόσμιο επίπεδο, μετά την κρίση του 2008, που θα μετασχηματίσει και θα ενισχύσει τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές προς αυταρχική κατεύθυνση. 

Εδώ ωστόσο επιθυμούμε να καταπιαστούμε συγκεκριμένα με την κατάσταση στην Ιταλία. Η ψήφος εμπιστοσύνης στη Λέγκα –με δεδομένο το ποσοστό της αποχής– θέτει κατά τη γνώμη μας αναπόφευκτα ερωτήματα. Η στροφή προς τη Δεξιά στο ιταλικό πολιτικό σκηνικό είναι ξεκάθαρη και ανησυχητική. Δεν μας παρηγορεί ούτε μας καθησυχάζει να καταγράφουμε –όπως είναι απαραίτητο να κάνουμε– ότι αυτή η στροφή προς τη Δεξιά δείχνει να είναι συνυφασμένη με την παγκόσμια συγκυρία στην οποία έχουμε ήδη αναφερθεί, η οποία σηματοδοτείται από μια πραγματική αυταρχική αντεπανάσταση, από τη δυσπιστία απέναντι σε πρόσωπα που εμφανίζονται ως «εγγυητές» του νεοφιλελευθερισμού, και από μια κλίση προς τον εθνικισμό και τον κυριαρχισμό. Στην Ιταλία η στροφή είναι βαθιά, δεν περιορίζεται σε εκλογικό επίπεδο αλλά προσβάλλει και μετασχηματίζει και την κοινή λογική. Η επιλεκτική χρήση από πλευράς Σαλβίνι της ρητορικής και των συμβολισμών του ιστορικού Φασισμού δεν προαναγγέλλει φυσικά μια επιστροφή στο παρελθόν. Ενδεικτικά ωστόσο ενός γενικότερου κλίματος νομιμοποίησης είναι μεταξύ άλλων ο ακτιβισμός φασιστικών ομάδων όπως η Κάζα Πάουντ (2) και η Φόρτσα Νουόβα (3), και οι κινητοποιήσεις τους ενάντια σε Ρομά και μετανάστες (4) στην περιφέρεια της Ρώμης, οι οποίες ισοδυναμούν με ένα εκλογικό μπόνους το οποίο εισέπραξε ευθύς αμέσως η Λέγκα. Τέλος, οι Ιταλοί Αδερφοί (5), με τη διαρκή αναζήτηση υποψηφίων που θα μπορούσαν να δοξάσουν το επώνυμο Μουσολίνι, αύξησαν αριθμητικά τις ψήφους τους. 

Διαισθανόμαστε την ανάγκη να εντοπίσουμε αυτή την επιτυχία της Δεξιάς σε μια μεσοπρόθεσμη διαδικασία, η οποία δείχνει να χαρακτηρίζεται στη χώρα μας –τουλάχιστον από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 του προηγούμενου αιώνα– από την ανάδυση διαφόρων μεταβλητών αυτού που μπορούμε να ορίσουμε ως «χουστισιαλίσμο» (6). Εξηγούμαστε: γύρω από τον χουστισιαλίσμο εκφράζονται από καιρού εις καιρόν υλικά διατυπωμένες αξιώσεις για δικαιοσύνη, τόσο στο πεδίο της κοινωνικής δικαιοσύνης όσο και σε εκείνο της δημοκρατίας. Η ίδια μάχη για τα «κοινά αγαθά» (με αποκορύφωμα το δημοψήφισμα για το δημόσιο νερό το 2011) έχει ως βάση αυτό το αίτημα για δικαιοσύνη. Όμως η δικαιοσύνη (και φυσικά όχι για πρώτη φορά μέσα σε αυτά τα τριάντα χρόνια!) έχει απογυμνωθεί από τις υλικές της αναφορές, έχει μετατεθεί σε ένα εντελώς τυπικό πεδίο και έχει ξεπέσει μίζερα και μονόπλευρα σε μια μάχη κατά της διαφθοράς. Το Κίνημα 5 Αστέρων έχει ερμηνεύσει και χειραγωγήσει τη μετάβαση αυτή, η οποία τού έχει προσφέρει επιτυχίες που σήμερα αποδεικνύονται εφήμερες (όσο σημαντική κι αν παραμένει η εκλογική του διεύρυνση στον νότο, ένα γεγονός το οποίο επιβάλλεται να συζητήσουμε σε βάθος): ο Σαλβίνι έχει μεταθέσει αποτελεσματικά τον χουστισιαλίσμο στο πεδίο των ζητημάτων της τάξης, της εξουσίας και της υπακοής. 

Αντιμέτωπη με την πίεση από τις κινητοποιήσεις της Λέγκας, η «Αριστερά» δείχνει αποσβολωμένη. Το Δημοκρατικό Κόμμα συνήλθε κάπως και πανηγυρίζει ότι ξεπέρασε σε ποσοστό το Κίνημα 5 Αστέρων, χωρίς να λαμβάνει υπόψη του ότι στις τρέχουσες συνθήκες πόλωσης η εμμονικά κεντρώα στρατηγική του, η αναζήτηση της εκπροσώπησης μιας ολοένα και πιο διαβρωμένης μεσαίας τάξης, τόσο από την άποψη των οικονομικών της βάσεων όσο και από εκείνη της κοινωνικής και πολιτιστικής της ταυτότητας, δεν καθιστούν εφικτή την έξοδο από το περιθώριο. Και τι να πούμε για τις δυνάμεις στα αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος; Αποτελεί σχεδόν μυστήριο πώς δεν κατέστη δυνατό να οικοδομηθεί γύρω από έναν «κοκκινο-πράσινο» συνασπισμό ένα πραγματικά καινούργιο πολιτικό υποκείμενο, ικανό να εξάψει πάθη και ενθουσιασμό και να ακολουθήσει το βορειοευρωπαϊκό κύμα των Πρασίνων. Οι μικρογραφειοκρατίες δεν επέτρεψαν να συμβεί αυτό, επιβεβαιώνοντας το γεγονός ότι τα «κόμματα» των οποίων εκείνες νιώθουν ιδιοκτήτριες δεν έχουν διαπεραστεί ποτέ από τα κύματα της δημοκρατίας της βάσης, της μοναδικής συνθήκης που θα μπορούσε να τα ανανεώσει και να τα ξεκολλήσει από την ασημαντότητα. 

Έτσι λοιπόν –για να θέσουμε ένα ερώτημα που δεν είναι καινούργιο– τι να κάνουμε; Πρέπει πρώτα απ’ όλα να λάβουμε υπόψη μας το γεγονός ότι σήμερα αποτελούμε μειοψηφία. Και ωστόσο αποτελούμε μια μειοψηφία εξαιρετικά πλούσια σε δεξιότητες και γνώσεις, πολυποίκιλη και διάχυτη, ικανή να δράσει και εν πρώτοις να οικοδομήσει ένα αρθρωμένο δίκτυο αντιστάσεων. Θα δώσουμε ορισμένα παραδείγματα. Ο κύκλος των αντιφασιστικών διαδηλώσεων (7) των τελευταίων εβδομάδων (Μπολόνια, Γένοβα και Ρώμη, για να αναφερθούμε σε τρεις ιδιαίτερα σημαντικούς τόπους) έχει επιδείξει μια τεράστια ικανότητα έκφρασης της καίριας και ριζοσπαστικής δράσης στον δρόμο, επιβεβαιώνοντας μαζικά ότι μια άλλη κοινωνία υφίσταται ήδη, εδώ και τώρα. Ιδωμένες στο εσωτερικό μιας εξάπλωσης των πρωτοβουλιών εναντίον του Σαλβίνι (οι διαμαρτυρίες με τα απλωμένα «σεντόνια» και οι διαδηλώσεις όπως αυτή στη Φλωρεντία) (8), αυτές οι κινητοποιήσεις καταδεικνύουν τη δυνατότητα για μια αντιφασιστική επανεκπαίδευση που θα στέκεται στο ύψος των σημερινών προκλήσεων. Παντού σε αυτές τις πρωτοβουλίες είναι απτή η αλλαγή παραδείγματος που τα τελευταία δυο χρόνια έχει καθορίσει το τρανσφεμινιστικό κίνημα «Ούτε Μία Λιγότερη» (9), οι συνεχιζόμενες πρωτοβουλίες του οποίου (εξαιρετικές τόσο την 8η Μαρτίου όσο και στη Βερόνα ενάντια στο Συνέδριο των Οικογενειών) (10) υπερβαίνουν την «αντίσταση» και αποκτούν ιδιότητες καθαρά θεσμίζουσες. Γύρω από το «κοινωνικό ζήτημα», ή καλύτερα ενάντια στη μαζική εξαθλίωση που καθορίστηκε από μια δεκαετία κρίσης, πολλαπλασιάζονται καθημερινά οι αγώνες (από τις συνδικαλιστικές διεκδικήσεις μέχρι τις καταλήψεις σπιτιών), ενώ οι διαδικασίες αυτοοργάνωσης των rider (11) υποδηλώνουν ένα ποιοτικό άλμα στην οργάνωση της επισφαλούς εργασίας. Οι «Παρασκευές για το Μέλλον» (12) έχουν φέρει επιτέλους και στην Ιταλία τον αγώνα ενάντια στην κλιματική αλλαγή, καθορίζοντας την πολιτικοποίηση των νέων και νεότατων γενιών. Η μετανάστευση συνεχίζει εν ολίγοις να αποτελεί εξαιρετικά συγκρουσιακό πεδίο, τόσο όσον αφορά τις πρακτικές των μεταναστών και μεταναστριών, όσο και εξαιτίας πρωτοβουλιών όπως η «Mediterranea» (13) που στάθηκε ικανή να συσπειρώσει γύρω της ένα ευρύ δίκτυο κοσμικού και Καθολικού ενωσισμού (associazionismo) (14) πέρα από τη στήριξη της ίδιας της Εκκλησίας (ενώ δεν είχαμε δει ποτέ πριν έναν Καρδινάλιο να επανασυνδέει το κομμένο ρεύμα σε μια στεγαστική κατάληψη) (15). 

Αυτές οι αντιστάσεις συσπειρώνονται με ιδιαίτερο τρόπο μέσα στην πόλη, επιβεβαιώνοντας το γεγονός ότι ο κοινοτισμός διανοίγει σήμερα, με απόλυτα υλικούς όρους, ένα πεδίο θεμελιώδους αγώνα. Οι πρωτοβουλίες των Κοινοτήτων του Παλέρμο και της Νάπολης για τη μετανάστευση, σε ανοιχτή αντιπαράθεση με την κυβέρνηση, είναι από αυτή την οπτική γωνία θεμελιώδεις και προεικονίζουν μια πρακτική ανυπακοής που διαταράσσει τις θεσμικές ισορροπίες και κρατάει τον ρόλο του πρωταγωνιστή για τις πόλεις. Και εδώ βρισκόμαστε σε ένα επίπεδο που υπερβαίνει την απλή αντίσταση (εφόσον αυτή την τελευταία την ορίζουμε ως «αμυντική» και «αντιδραστική»): αυτό που κατά κάποιον τρόπο αμφισβητείται είναι η επικύρωση τρόπων ζωής και συνεργασίας, και των υποθετικών σταθερών μιας αυταρχικής στροφής που καταδεικνύουν οι ενέργειες της κυβέρνησης της χώρας. Αυτό το γεγονός δείχνει να αναδύεται με ακόμη πιο εμφανή τρόπο σε πόλεις όπως το Μιλάνο και η Μπολόνια, οι οποίες κυβερνώνται από δημοτικές αρχές της «μετριοπαθούς» κεντροαριστεράς, που όμως –σε κάποιες τουλάχιστον περιστάσεις– δεν μπορούν παρά να εκφράζουν, διαμέσου διοικητικών ενεργειών, τις ανάγκες και τις επιθυμίες που ενυπάρχουν στον μητροπολιτικό ιστό, μετατρέποντας έτσι τις πόλεις που διοικούν σε γενετικά ανυπάκουους οργανισμούς.

Κάναμε λόγο για «αντιστάσεις», αλλά στη συνέχεια –για παράδειγμα στην περίπτωση του «Ούτε Μία Λιγότερη» και των δήμων (16)– έχουμε καταδείξει πώς ήδη σήμερα αναδύονται πολυποίκιλα στοιχεία που ωθούν τους αγώνες πέρα από την αντίσταση, στην κατεύθυνση της αντεξουσίας. Μας φαίνεται ότι η μετάβαση από την αντίσταση στην αντεξουσία αποτελεί ήδη σήμερα το «καθήκον της περιόδου» πάνω στο οποίο πρέπει να εργαστούμε. Ένα μειοψηφικό πράττειν, όπως είπαμε, αλλά προσανατολισμένο στην ανασύνθεση μιας πολλαπλότητας αγώνων που δεν επικοινωνούν πάντοτε μεταξύ τους – διατηρώντας τη διάσταση της πολλαπλότητας, αλλά προχωρώντας σε μια συσπείρωση ενάντια στον κοινό εχθρό. Το ζήτημα είναι η ανάπτυξη των στοιχείων της «δημοκρατίας της βάσης» που ενυπάρχουν μέσα σε αυτούς τους αγώνες, επινοώντας την πολιτική φόρμα η οποία θα κατορθώσει να μορφοποιήσει και να βαθύνει τα στοιχεία του προγράμματος: τον κοινωνικό μισθό, την ελεύθερη μετακίνηση, το κοινωνικό κράτος των κοινών, τον αγώνα ενάντια στην κλιματική αλλαγή. Η υπεράσπιση και η απελευθέρωση της γης αποτελούν ήδη συστατικά στοιχεία της ταξικής πάλης. Το ζήτημα είναι λοιπόν να εδραιώσουμε και να επεκτείνουμε τις μορφές της συνένωσης, της αλληλεγγύης και του κοινωνικού συνδικαλισμού που συνιστούν απαραίτητα εργαλεία για να αγωνιστούμε αποτελεσματικά γύρω από αυτά τα στοιχεία του προγράμματος. Βρισκόμαστε στο σημείο όπου μπορούμε να οικοδομήσουμε, και να αναγνωριστούμε, ως το κίνημα εκείνων των αντιστάσεων που συγκρούεται, στη βάση, με την ατζέντα των ενεργειών της κυβέρνησης, αναπτύσσοντας οργανωτικές μορφές δημοκρατικής συναίνεσης στη βάση. Αντεξουσία σημαίνει πράγματι να οικοδομείς, να υπερασπίζεσαι, να εξελίσσεσαι και να νικάς με βάση στόχους που είναι ταυτοχρόνως εποικοδομητικοί για την ανατρεπτική οργάνωση και καταστρεπτικοί για τα προγράμματα των καπιταλιστικών κυβερνήσεων. 

Στη βάση ενός τέτοιου είδους πολιτικής δουλειάς –και έχοντας ως αφετηρία την Ιταλία– θα μπορούσαμε να επαναδιατυπώσουμε μια επιχειρηματολογία σχετικά με την ευρωπαϊκή πολιτική. 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 

(1) Κυριαρχισμός (sovranismo): οι κυριαρχιστές απαιτούν να μη θιγεί η εθνική κυριαρχία, το έθνος-κράτος, δηλαδή να παραμείνει στις πολιτικές δυνάμεις κάθε χώρας η κυριαρχία και να μην εκχωρηθεί σε υπερεθνικά όργανα, όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Ευρωκοινοβούλιο. Αυτό πρωτίστως αφορά τις αποφάσεις που σχετίζονται με τα δημόσια οικονομικά, την άμυνα-ασφάλεια και την εσωτερική τάξη, που αποτελούν και τους βασικούς πυλώνες της πολιτικής κυριαρχίας σε κάθε κράτος. Πρόκειται για δυνάμεις που είναι υπέρ της Ευρώπης των Εθνών (-κρατών), κατά της ομοσπονδιοποίησης και μάλλον υπέρ της χαλαρής συνομοσπονδίας κυρίαρχων κρατών. 

(2) Κάζα Πάουντ (CasaPound): Νεοφασιστικό κόμμα και δίκτυο κοινωνικών χώρων ανά την Ιταλία. Το πρώτο κτίριο που καταλήφθηκε ήταν το 2003 στη Ρώμη, στην οδό Ναπολεόνε ΙΙΙ. Από τότε έχουν δημιουργηθεί κοινωνικά κέντρα σε διάφορες πόλεις της Ιταλίας, τα εγκαίνια των οποίων συχνά συνοδεύονται από αντιφασιστικές διαδηλώσεις και συγκρούσεις με την αστυνομία. Από το 2011 η Κάζα Πάουντ άρχισε να κατεβάζει υποψηφίους στις δημοτικές εκλογές. Πήρε μέρος στις εθνικές εκλογές το 2013 και το 2018, και στις ευρωεκλογές το 2019 με πενιχρά αποτελέσματα. Στις 26 Ιουνίου 2019 ο ηγέτης της Τζανλούκα Ιανόνε ανακοίνωσε ότι: «Ως επακόλουθο της εμπειρίας μας στις τελευταίες ευρωεκλογές και ως κατάληξη μακράς σκέψης σχετικά με την πορεία του κινήματος από την ίδρυσή του έως σήμερα, η CasaPound Italia αποφάσισε να θέσει τέλος στην εκλογική και κομματική της εμπειρία». 

(3) Φόρτσα Νουόβα (Forza Nuova): Ακροδεξιό πολιτικό κόμμα που ιδρύθηκε το 1997 με ηγέτες τους Ρομπέρτο Φιόρε και Μάσιμο Μορσέλο. Αποτελεί διάσπαση της Φιάμα Τρικολόρε (Fiamma Tricolore, δηλαδή Τρίχρωμη Φλόγα – με τα τρία χρώματα της ιταλικής σημαίας), η οποία αποτελούσε συνέχεια του πρώτου μεταπολεμικού φασιστικού κόμματος, του Ιταλικού Κοινωνικού Κινήματος (Movimento Sociale Italiano)˙ και τα δυο κόμματα είχαν ως κοινό έμβλημα την «τρίχρωμη φλόγα». Από το 1999 συμμετέχει σε ευρωεκλογές και εθνικές εκλογές χωρίς ποτέ να έχει εκλεγεί κανένας υποψήφιός της. Οι ηγέτες της παρέμειναν για είκοσι χρόνια στη Βρετανία ως πολιτικοί πρόσφυγες, καθώς είχαν εκδοθεί εναντίον τους εντάλματα σύλληψης για τη σφαγή στον σιδηροδρομικό σταθμό της Μπολόνιας στις 2 Αυγούστου 1980. Η κατηγορία δεν αφορούσε την άμεση εμπλοκή τους στην ενέργεια αυτή, αλλά σκοπός ήταν η σύλληψη και η ανάκρισή τους επειδή θεωρούνταν μέλη της νεοφασιστικής τρομοκρατικής οργάνωσης Ένοπλοι Επαναστατικοί Πυρήνες (Nuclei Armati Rivoluzionari), στην οποία αποδιδόταν η τοποθέτηση της βόμβας. 

(4) Τον Απρίλιο του 2019 στην υποβαθμισμένη γειτονιά Τόρε Μάουρα, στην περιφέρεια της Ρώμης, με αφορμή την αντίθεση στη μεταφορά 72 Ρομά σε κέντρο «φιλοξενίας» σημειώθηκαν κινητοποιήσεις κατοίκων με την ενθάρρυνση και αρωγή νεοφασιστικών οργανώσεων. Οι «αγανακτισμένοι πολίτες» κατέστρεψαν τα τρόφιμα που προορίζονταν για τους Ρομά, έβαλαν φωτιά σε ένα αυτοκίνητο και σε κάδους σκουπιδιών και τοποθέτησαν έναν αυτοσχέδιο εκρηκτικό μηχανισμό μπροστά από το κέντρο «φιλοξενίας». Το αποτέλεσμα ήταν ο δήμος της Ρώμης να υποχωρήσει και οι μετανάστες να μεταφερθούν σε άλλες δομές «φιλοξενίας». Ήταν μια μιντιακή νίκη για την ακροδεξιά. Ο τότε υπουργός Εσωτερικών και επικεφαλής της Λέγκας Ματέο Σαλβίνι έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Όχι σε κάθε μορφή βίας, όχι στο ξεφόρτωμα κάθε είδους προβλήματος στις περιφέρειες των πόλεων. Επαναλαμβάνω τον στόχο πάνω στον οποίο εργάζομαι επί μήνες: μέχρι το τέλος της θητείας μου δεν θα υπάρχει κανένας καταυλισμός Ρομά. Όποιος μπορεί να ενσωματωθεί στην κοινωνία είναι ευπρόσδεκτος, όποιος επιμένει να κλέβει θα διώκεται». Στις ευρωεκλογές του Μαΐου 2019 η Λέγκα απέσπασε το τεράστιο ποσοστό του 37% στην περιοχή, ενώ οι Κάζα Πάουντ και Φόρτσα Νουόβα απέτυχαν να εκλέξουν αντιπροσώπους. 

(5) Ιταλοί Αδερφοί (Fratelli d’Italia): Ακροδεξιό κόμμα που δημιουργήθηκε το 2012 και αποτελεί διάσπαση του κόμματος του Σίλβιο Μπερλουσκόνι Ο Λαός της Ελευθερίας (Il Popolo della Libertà). Χαρακτηριστικό είναι ότι στο σήμα του κόμματος απεικονίζεται η «τρίχρωμη φλόγα». Στις ευρωεκλογές του 2019 κατέβασε ως υποψήφιο τον Κάιο Τζούλιο Τσέζαρε Μουσολίνι, δισέγγονο του Βιτόριο Μουσολίνι, πρωτότοκου γιου του Μπενίτο Μουσολίνι. Κατάφερε να εκλέξει πέντε ευρωβουλευτές, όχι όμως τον παραπάνω. 

(6) Χουστισιαλίσμο (justicialismo): Συνιστά το θεμέλιο της «πολιτικής φιλοσοφίας» του περονισμού. Ο στρατηγός Χουάν Περόν διετέλεσε πρόεδρος της Αργεντινής από το 1946 έως το 1955 και από το 1973 έως το 1974. Η λαϊκιστική πολιτική που ακολούθησε έχει μείνει γνωστή ως «περονισμός» και συνώνυμο του όρου αυτού είναι και ο «χουστισιαλίσμο». Το κόμμα του Περόν ονομαζόταν Παρτίδο Χουστισιαλίστα (Partido Justicialista, στα ελληνικά έχει αποδοθεί ως Κόμμα Δικαιοσύνης) και οι βάσεις του δόγματός του τέθηκαν το 1950 με το «Μανιφέστο του Παρτίδο Χουστισιαλίστα», το οποίο αποτελούνταν από είκοσι θέσεις. Παραθέτουμε ενδεικτικά τις πρώτες πέντε: 1) Η αληθινή δημοκρατία είναι αυτή όπου η κυβέρνηση κάνει ό,τι θέλει ο λαός και υπερασπίζεται μονάχα ένα συμφέρον: ΤΟΥ ΛΑΟΥ. 2) Ο περονισμός είναι λαϊκός από τη φύση του. Όλες οι πολιτικές κλίκες είναι αντιλαϊκές και γι’ αυτόν τον λόγο δεν είναι περονιστικές. 3) Ο περονιστής εργάζεται για το Κίνημα. Όποιος εξ ονόματος του περονισμού εξυπηρετεί μια κλίκα ή έναν caudillo (καουντίγιο – δικτάτορα) είναι μονάχα κατ’ όνομα περονιστής. 4) Για τον περονισμό υφίσταται μονάχα μια τάξη ανθρώπων: οι εργάτες. 5) Στη νέα Αργεντινή η εργασία είναι ένα δικαίωμα που γεννάει ανθρώπινη αξιοπρέπεια και είναι καθήκον, γιατί είναι ορθό όλοι να παράγουν τουλάχιστον όσο καταναλώνουν. Συνοπτικά μπορούμε να πούμε ότι οι τρεις πυλώνες του «χουστισιαλίσμο» ήταν: κοινωνική δικαιοσύνη, οικονομική ελευθερία, πολιτική κυριαρχία. Σε διεθνές επίπεδο ο Περόν επιζητούσε την υιοθέτηση μιας «τρίτης θέσης» μεταξύ καπιταλισμού και κομμουνισμού. 

(7) Στις 4 Μαΐου διοργανώθηκε αντιφασιστική πορεία στη Γένοβα ενάντια στην παρουσία νεοφασιστών που ήθελαν να αποτίσουν φόρο τιμής στον Ούγκο Βεντουρίνι, ένα μέλος του Ιταλικού Κοινωνικού Κινήματος που είχε σκοτωθεί την πρωτομαγιά του 1970 κατά τη διάρκεια συγκρούσεων με μέλη αριστερών οργανώσεων. Στις 13 Μαΐου οργανώθηκε διαδήλωση στο πανεπιστήμιο Σαπιέντσα της Ρώμης σε ένδειξη αλληλεγγύης στον πρώην δήμαρχο του Ριάτσε, ο οποίος ακολουθούσε πολιτική ένταξης των μεταναστών. Η Φόρτσα Νουόβα ήθελε εκείνη την ημέρα να μην επιτρέψει την παρουσία του στο πανεπιστήμιο. Στις 20 Μαΐου διοργανώθηκε αντιφασιστική πορεία στην Μπολόνια ενάντια σε μια προεκλογική συγκέντρωση της Φόρτσα Νουόβα. Στις 23 Μαΐου διοργανώθηκε πορεία 2.000 αντιφασιστών στη Γένοβα ενάντια στην εκεί παρουσία της Κάζα Πάουντ, η οποία κατέληξε σε συγκρούσεις με την αστυνομία.

(8) Τον τελευταίο καιρό, αρχής γενομένης από τον νότο της Ιταλίας, πολλοί αναρτούν στα μπαλκόνια τους σεντόνια στα οποία αναγράφονται πολιτικά συνθήματα. Σε πολλά από αυτά εκφράζεται η αντίθεση στις ξενοφοβικές πολιτικές του Σαλβίνι. 

Στις 19 Μαΐου στη Φλωρεντία έλαβε χώρα μια διαδήλωση ενάντια σε μια συγκέντρωση στην οποία θα συμμετείχε ο Σαλβίνι. Η αστυνομία επιτέθηκε στους διαδηλωτές, τους οποίους ο Σαλβίνι χαρακτήρισε ως «παρφουμαρισμένα μαμόθρεφτα με γεμάτο πορτοφόλι και χωρίς επίγνωση της πραγματικότητας». 

(9) Ούτε Μία Λιγότερη (Non Una Di Meno): Η διαδρομή του «Ούτε Μία Λιγότερη» ξεκίνησε στη Ρώμη με τη συνάντηση διαφόρων γυναικείων και φεμινιστικών συλλογικοτήτων. Το όνομα έχει ως σαφή αναφορά το κίνημα «Ni Una Menos» της Αργεντινής. Η πρώτη του κάθοδος στον δρόμο ήταν το Σάββατο, 26 Νοεμβρίου 2016 (στις 25 Νοεμβρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών) στη Ρώμη, ενώ την επόμενη μέρα διεξήχθη πανεθνική συνδιάσκεψη. Το κίνημα από τότε παραμένει εξαιρετικά ενεργό και διατηρεί το παραδοσιακό «ραντεβού» της πορείας στη Ρώμη, στα τέλη Νοεμβρίου κάθε χρονιάς. Αυτοπροσδιορίζεται ως κομμάτι του ευρύτερου κινήματος του τρανσφεμινισμού. «Ο τρανσφεμινισμός είναι κατά κύριο λόγο ένα κίνημα από και για τρανς γυναίκες που αντιλαμβάνονται τη δική τους απελευθέρωση ως εγγενώς συνδεδεμένη με την απελευθέρωση του συνόλου των γυναικών και όχι μόνο αυτών. Είναι επίσης ανοιχτό σε άλλα queer και ίντερσεξ άτομα, σε τρανς άνδρες, σε μη τρανς άνδρες και μη τρανς γυναίκες (cisgender) και σε άλλα άτομα που διάκεινται ευνοϊκά απέναντι στις ανάγκες των τρανς γυναικών και θεωρούν τη συμμαχία μαζί τους ως απαραίτητη για την απελευθέρωση και των ίδιων.» Ο ορισμός είναι του Έμι Κογιάμα από το The Transfeminist Manifesto (2001). 

(10) Το «Ούτε Μία Λιγότερη» κάλεσε σε φεμινιστική απεργία στις 8 Μαρτίου 2019, Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας: «Στις 8 Μαρτίου, σε κάθε ήπειρο, με την κραυγή “ούτε μία λιγότερη” θα γίνει φεμινιστική απεργία. Διακόπτουμε κάθε εργασιακή και φροντιστική δραστηριότητα, επίσημη ή ανεπίσημη, δωρεάν ή αμειβόμενη. Μεταφέρουμε την απεργία στους χώρους εργασίας και στα σπίτια, στα σχολεία και στα πανεπιστήμια, στα νοσοκομεία και στους δρόμους. Σταυρώνουμε τα χέρια και αρνούμαστε έμφυλους κανόνες και έμφυλες ιεραρχίες. Σταματάμε την παραγωγή και την αναπαραγωγή της κοινωνίας. Στις 8 Μαρτίου εμείς απεργούμε!». 

Το Παγκόσμιο Συνέδριο των Οικογενειών (World Congress of Families) είναι μια οργάνωση με έδρα τις Η.Π.Α. που προωθεί δεξιές χριστιανικές αξίες. Εναντιώνεται στους γάμους ομοφυλοφίλων, στην πορνογραφία και στην έκτρωση. Το συνέδριό της για το 2019 έλαβε χώρα στη Βερόνα, μεταξύ 29 και 31 Μαρτίου. Το «Ούτε Μία Λιγότερη» απάντησε με ένα τριήμερο εκδηλώσεων στην ίδια πόλη με σύνθημα: «Βερόνα πόλη τρανσφεμινιστική». Στις 30 του μήνα έγινε πορεία με πολύ μεγάλη συμμετοχή, που σίγουρα επισκίασε το συνέδριο των οικογενειών. 

(11) Rider: Αυτοί που στην Ελλάδα ονομάζονται «ντελιβεράδες» ή «εξωτερικοί» με ποδήλατα ή μηχανάκια και που οι αμοιβές τους ξεκινούν από 2 ευρώ την ώρα. Αυτοοργανώθηκαν για να διεκδικήσουν καλύτερο εργασιακό καθεστώς και κυρίως έναν «νόμο rider» που θα τους προσφέρει δικαιώματα αντίστοιχα με τους υπόλοιπους εργαζόμενους. Μέχρι τώρα θεωρούνταν «αυτόνομοι εργαζόμενοι» και επομένως δεν δικαιούνταν ασφάλιση ενώ δουλεύουν Σαββατοκύριακα, αργίες και νυχτερινές ώρες. Στις 4 Σεπτεμβρίου ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Ματαρέλα υπέγραψε τον «νόμο rider για την προστασία της εργασίας και την επίλυση των εταιρικών κρίσεων». 

 (12) «Παρασκευές για το Μέλλον» (Fridays For Future): Μια σειρά σχολικών «απεργιών» για το κλίμα, σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης για την κλιματική αλλαγή. Η πιο γνωστή φιγούρα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι η μαθήτρια Γκρέτα Τούνμπεργκ από τη Σουηδία, που τον Αύγουστο του 2019 διέπλευσε με ιστιοφόρο τον Ατλαντικό Ωκεανό για να στείλει ένα μήνυμα σχετικά με τις μετακινήσεις μηδενικής εκπομπής ρύπων. Έχουν προγραμματιστεί και στην Ελλάδα (Καλαμάτα και Αθήνα) τέτοιες «σχολικές απεργίες για το κλίμα» για τον Σεπτέμβριο του 2019. Οι διοργανωτές λένε ότι κάθε τέτοια κινητοποίηση πρέπει να είναι μη βίαιη, ειρηνική, και ότι το «Παρασκευές για το Μέλλον» είναι κίνημα πολιτικό αλλά ακομμάτιστο. 

(13) Η οργάνωση «Mediterranea Saving Humans» δηλώνει ότι είναι κάτι πέρα από μια Μη Κυβερνητική Οργάνωση και εντός της συνυπάρχουν διαφορετικές πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών, όπως η Ψυχαγωγική και Πολιτιστική Ένωση Ιταλίας (A.R.C.I.), η Ya Basta Bologna (αντικαπιταλιστική ομάδα υποστήριξης μεταναστών), η Μ.Κ.Ο. Sea-Watch, το διαδικτυακό περιοδικό I Diavoli, κοινωνικές επιχειρήσεις όπως το εστιατόριο Moltivolti στο Παλέρμο. Στόχος της δηλώνει πως είναι η ηθική ανυπακοή και η κοινωνική υπακοή. Ανυπακοή στον εθνικιστικό και ξενοφοβικό δημόσιο λόγο, αλλά υπακοή στο Σύνταγμα και στο διεθνές δίκαιο, καθώς και στο δίκαιο των θαλασσών. Έχει μισθώσει το υπό ιταλική σημαία πλοίο Mare Jonio για να σώζει μετανάστες που προσπαθούν να διασχίσουν τη Μεσόγειο και να έρθουν στην Ευρώπη. Στις 3 Σεπτεμβρίου το πλοίο αυτό κατασχέθηκε από τις ιταλικές αρχές, αφού είχε αποβιβάσει στο νησί Λαμπεντούζα 98 διασωθέντες μετανάστες από τα ανοιχτά της Λιβύης. Αυτή είναι μονάχα η πιο πρόσφατη από μια σειρά κατασχέσεων, πρακτική η οποία προωθήθηκε μέσω ενός διατάγματος ενίσχυσης του κατασταλτικού οπλοστασίου εναντίον των πλοίων που βοηθούν τους μετανάστες, διάταγμα το οποίο ψήφισε ο απερχόμενος υπουργός Εσωτερικών Σαλβίνι. 

(14) Ενωσισμός (associazionismo): Κοινωνική τάση για δημιουργία ενώσεων με βάση κοινές πολιτικές αρχές. Ο κοσμικός ενωσισμός διακρίνεται από αντίστοιχες πρωτοβουλίες υπό τη σκέπη της Καθολικής Εκκλησίας. 

(15) Στις 7 Μαΐου κόπηκε η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και νερού στο κατειλημμένο από 450 μετανάστες κτίριο της οδού Σάντα Κρότσε στη Ρώμη. Πέντε ημέρες αργότερα ο Καρδινάλιος Κόνραντ Κραγιέφσκι έθεσε τελεσίγραφο στη Νομαρχία: «Ή μέχρι τις 8 το βράδυ θα έχετε επανασυνδέσει το ρεύμα ή θα το κάνω μόνος μου». Μετά το πέρας της προθεσμίας, λίγο μετά τις 10 το βράδυ της 12ης Μαΐου, αποφάσισε να επανασυνδέσει μόνος του το «άγιο φως». 

(16) Αυτή η «αντίσταση των δήμων» αντικατοπτρίζεται και στα χαμηλά εκλογικά ποσοστά που έλαβε η Λέγκα σε πόλεις όπως το Μιλάνο, το Τορίνο, η Μπολόνια, η Γένοβα κ.ά. Οι δήμαρχοι στο Μιλάνο και στην Μπολόνια έχουν αρνητική στάση απέναντι στη Λέγκα, όπως άλλωστε συμβαίνει και σε Νάπολη και Παλέρμο. Επίσης, στις 25 Ιουλίου η δήμαρχος της Ρώμης Βιρτζίνια Ράτζι (με την παράταξη του Κινήματος 5 Αστέρων) θυροκόλλησε έξω από την κατάληψη Κάζα Πάουντ μια εντολή ξηλώματος της επιγραφής «CASAPOUND» από την πρόσοψη του κτιρίου. Μια ενέργεια που μπορεί να χαρακτηριστεί συμβολική μεν αλλά και κωμικοτραγική στην ουσία της.