Στη μνήμη του Τόνι Νέγκρι - Giorgio Agamben

Δύο νύχτες πριν μάθω την είδηση για τον θάνατο του Αντόνιο –του Τόνι– Νέγκρι, τον ονειρεύτηκα επί μακρόν και η παρουσία του ήταν τόσο ζωντανή ώστε, όταν ξύπνησα ένιωσα την ανάγκη να του γράψω. Το μήνυμα μου στο παλιό του e-mail, που δεν χρησιμοποιούσε για χρόνια, δεν μπόρεσε να του φτάσει. Όταν μίλησα για το όνειρό μου, μια φίλη μου είπε: «Θέλησε να σε αποχαιρετίσει πριν αναχωρήσει». Παρά τις αποκλίσεις στις σκέψεις μας, που με το πέρασμα του χρόνου έγιναν πιο ξεκάθαρες, υπήρχε κάτι που πεισματωδώς μας συνέδεε, κάτι, που πάνω απ’ όλα, είχε να κάνει με τη γενναιόδωρη, ανήσυχη, λεπτολόγο ζωτικότητα, την οποία ένιωσα αμέσως όταν τον πρωτοσυνάντησα στο Παρίσι το 1987.

Με την απώλεια του Τόνι νιώθω ότι κάτι μου λείπει –μέσα μου, κάτω από τα πόδια μου, ίσως, προπάντων, πίσω μου, λες και ένα μέρος του παρελθόντος μου ξαφνικά εμφανίστηκε και χάθηκε αμέσως μετά. Και αυτό το χάσιμο δεν αφορά μόνο εμένα αλλά ολόκληρη τη χώρα μας και την ιστορία της, ολοένα και πιο πεπλανημένη, ολοένα και πιο αδαή, όπως δείχνουν οι γεμάτες μίσος νεκρολογίες, που θυμούνται μόνο τον κακό δάσκαλο και όχι την κακιά, φρικτή χώρα στην οποία έζησε και προσπάθησε, ίσως κάνοντας λάθος, να κάνει καλύτερη. Γιατί ο Τόνι, ξεκινώντας από τη μαρξιστική παράδοση στην οποία ανήκε και την οποία ίσως να επηρέασε και πρόδωσε, σίγουρα προσπάθησε να αναμετρηθεί με τη μοίρα της Ιταλίας και του κόσμου στην πιο ακραία φάση του καπιταλισμού στην οποία ζούμε, κινούμενοι προς, που να ξέρει κανείς, ποιο άθλιο τέλος. Κι αυτό είναι κάτι που εκείνοι οι οποίοι συνεχίζουν να προσβάλουν τη μνήμη, ποτέ δεν θα τολμήσουν ούτε θα είναι ποτέ ικανοί να κάνουν.

 

Δημοσιεύθηκε στη στήλη του συγγραφέα στον δικτυακό τόπο των ιταλικών εκδόσεων Quodlibet, στις 18 Δεκέμβρη 2023.